བོད་རང་བཙན། བདེན་དོན་ལ་དཔྱད་ཞིབ།

ཁག་གསུམ་པ།


བོད་ཀྱི་ཕྱིར་བསྐྱོད་ལག་འཁྱེར་དང་ཆིངས་ཡིག། 





བོད་གཞུང་གིས་རང་གི་ས་ མཚམས་རྣམས་སུ་འགྲུལ་བཞུད་བྱེད་མཁན་དང་ཡང་ན་བོད་མི་༼ཉུང་ཤས༽ ཕྱི་རྒྱལ་ལ་བསྐྱོད་པ་ཚོར་ཕྱིར་བསྐྱོད་ལག་འཁྱེར་རམ་ལམ་ཡིག་བསྩལ་ཡོད་པ་རེད། དམག་ཆེན་གཉིས་པའི་སྔོན་དུ་ ལག་འཁྱེར་ཞེས་པའི་མིང་ཚིག་འདི་ ཐོངས་མཆན་དང་འགྲུལ་བཞུད་ལག་འཁྱེར་སྤྱི་ཡོངས་ལ་གོ་བ་རེད། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མི་ལ་སྤྲད་པའི་བོད་ཀྱི་ལག་འཁྱེར་སྔ་ཤོས་ཡིག་ཐོག་ཏུ་འཁོད་པ་ནི་ ༡༦༨༨ ལོར་ཨར་མི་ནི་ཡའི་ཚོང་པ་ ཡོ་ཧཱ་ན་སེ་ ཟེར་བ་ཞིག་ལ་སྤྲད་པ་དེ་རེད། ༡༧༨༠ ལོར་རྒྱ་གར་གྱི་གཞུང་འཛིན་སྤྱི་ཁྱབ་པ་ ཝེ་རེན་ ཧེ་སེ་ཏིང་སེ་༼ Warren Hastings༽ ཡི་སྐུ་ཚབ་ པུ་རཱན་གིར་ གོ་སཱེན་ ༼ Purangir Gossain༽ལ་ལྷ་ས་ནས་ལག་འཁྱེར་ཞིག་བསྩལ་ཡོད་པ་རེད་ལ། སྤྱི་ཁྱབ་པ་འདིས་ སྐབས་དེའི་དབྱིན་ཇིའི་ཚོང་ལས་ཀྱི་ཚོགས་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ལ་བོད་འདི་ སྒོ་འབྱེད་ཐུབ་པའི་རེ་བ་བྱས་པ་རེད།

༡༩༢༡ ལོར་ཇོ་མོ་གླང་མར་འཛེགས་མཁན་ལ་བསྩལ་བའི་ལག་འཁྱེར།

བོད་གཞུང་གིས་ ཇོ་མོ་གླང་མར་འཛེགས་པའི་བཀའ་འཁྲོལ་ཐོག་མ་དེ་ ༡༩༢༡ ལོར་ ཆེལ་སི་ བྷེལ་ལ་སྤྲད་ཡོད་པ་རེད། ལྷ་སར་ཡོང་བའི་ དབྱིན་ཇིའི་ཕྱི་འབྲེལ་ལས་དོན་པ་དེས་བྲིས་དོན། “ང་ལ་བོད་གཞུང་གིས་གཞུང་འབྲེལ་ ལག་འཁྱེར་ཞིག་གནང་འབྱོར་བྱུང་བ་དེས་ང་རང་ཇོ་མ་གླང་མ་ལ་འཛེགས་རྒྱུའི་བཀའ་ འཁྲོལ་སྤྲད་ཡོད།”ཅེས་ བྲིས་འདུག དེའི་རྗེས་འབྲེལ་དུ་བྱུང་བའི་ ༡༩༢༢ དང་ ༡༩༢༤ དེ་ནས་ ༡༩༣༦ བཅས་ཀྱི་ཇོ་མོ་གླང་མའི་རི་འཛེགས་པ་རྣམས་ལ་ཡང་བོད་གཞུང་ནས་ལག་འཁྱེར་གནང་འབྱོར་བྱུང་ཡོད། ལག་འཁྱེར་དེ་ཚོ་ནི་མཚམས་རེར་ཚན་རིག་སློབ་སྦྱོང་ཐད་ལ་ཞུ་བསྩལ་བྱས་ཡོད་པ་ནི། ༡༩༣༩ ལོའི་ཤེའེ་ཧྥེར་འགྲུལ་བཞུད་དང་། ༡༩༤༩ ལོའི་ཏཱུ་ཆི་འགྲུལ་བཞུད། ༡༩༢༤ ལོའི་རྩི་ཤིང་འཚོལ་སྒྲུབ་པ་ ཧྥི་རན་ཀི་ ཀིང་ཌོན་ ཝར་ཌི་ལྟ་བུ་རེད།
༡༩༤༢ ལོར་སྲིད་འཛིན་ རཱོ་སེ་ཝེལ་གྱིས་བོད་དུ་བཏང་བའི་སྐུ་ཚབ་གཉིས་ལ་ ཡཱ་ཏུང་དུ་ལག་འཁྱེར་སྤྲད་པ་རེད། ཨ་མི་རི་ཀ་བ་ལཱོ་ཝེལ་ ཐོ་མཱ་སི་ཕ་བུ་གཉིས་ ༡༩༤༩ ལོར་བོད་དུ་བསྐྱོད་སྐབས་ དོལ་མོ་༼ཡང་ན་གྲོ་མོ།-རབ་གསལ།༽ནས་ "བོད་ཀྱི་ལག་འཁྱེར་"སྤྲད་པ་རེད། ༧རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེའི་ལག་འཁྱེར་དེ་ང་ཚོའི་མདུན་ལ་བཀྲམས་སྐབས་དེར་ལྷ་སར་བསྐྱོད་རྒྱུར་ལམ་ལྷོང་མ་བྱུང་བའི་ནུབ་ཕྱོགས་པ་མང་པོར་མཚོན་ན་ཡིག་ཆ་འདི་འདྲ་ལ་རིན་རྩིས་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་རེད་ཅེས་བསམས་པ་དེ་འགོག་མེད་དུ་སྐྱེས་བྱུང་།”ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ་རེད།

ཞྭ་སྒབ་པའི་ལག་ཁྱེར།         

༡༩༡༢ ལོ་ནས་བཟུང་བོད་མི་ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ལ་བསྐྱོད་མཁན་དག་ལའང་ལག་འཁྱེར་བསྩལ་ཡོད་པ་ རེད། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་ལག་འཁྱེར་སྟེ། སྐྱེ་བོ་སྒེར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་པར། ད་དུང་ཐོངས་མཆན་དང་རྒྱབ་གཉེར་ཞུ་ས་བཅས་ཡོད་པ་ནི་ ༡༩༤༨ ལོར་བོད་ཀྱི་ཚོང་དོན་སྐུ་ཚབ་རྣམས་ལ་སྤྲད་ཡོད་པ་དེ་རེད། དེ་ནི་ ༡༩༡༥ ལོའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཤོག་ངོས་གཅིག་ལྟེབ་རྩེག་བརྒྱབ་པའི་མ་དཔེ་ལ་དཔེ་བླངས་ཡོད་ པ་རེད། དབྱིན་ཡུལ་དང་ཨ་མི་རི་ཀ ལུང་པ་གཞན་བདུན་གྱིས་ཡིག་ཆ་འདིའི་ཐོག་ཐོངས་མཆན་དང་བར་བརྒལ་ཐོངས་མཆན་སྤྲད་ ཡོད་པ་རེད།

ཆིངས་ཡིག།
༼སྤྱི་ལོ་ ༨༢༡-༢༢ ལོར་བཞག་པའི་ཆིངས་ཡིག།

ཆིངས་ཡིག་ཆེས་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ནི་སྔོན་མ་སྤྱི་ལོ་ ༨༢༡-༨༢༢ བར་དེར་བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་དང་རྒྱ་ནག་གོང་མ་གཉིས་བར་བཞག་པ་དེ་རེད། ཡིག་འབྲུ་དེ་དག་བོད་ཡིག་དང་རྒྱ་ཡིག་གི་ནང་དུ་རྡོ་རིང་གསུམ་གྱི་སྟེང་བརྐོས་ཡོད་པ་ལྷ་སའི་ཇོ་ཁང་གི་ཐག་ཉེར་ཡོད་ཅིང་། དེར་ "བོད་ཆེན་པོ་" དང་“"རྒྱ་ཆེན་པོ་"” གཉིས་ཕན་ཚུན་མཛའ་བཤེས་དང་འདྲ་མཉམ། གུས་ཞབས་བཅས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ལས་ཀ་བྱེད་ཀྱི་ཡིན་ཞེས་འཁོད་འདུག་མཐའ་མཚམས་༼ད་ལྟའི་ཀན་སུའུ་དང་ཧྲན་ཞིས་ཀྱི་ས་མཚམས་དང་ཉེ་བ་ཞིག་༽སྐོར་གྱི་རྩོམ་ཡིག་གཞན་ཞིག་ཏུ། “དེའི་ཤར་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ནི་རྒྱ་ ཆེན་པོའི་ཡུལ། ནུབ་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ནི་ཡང་དག་པར་བོད་ཆེན་པོའི་ཡུལ་”ཅེས་གསལ་པོར་འཁོད་འདུག།

ཞོལ་རྡོ་རིང་།

ཆིངས་ཡིག་རྡོ་རིང་འདི་ནི་མཚམས་རེར་པོ་ཏ་ལའི་མདུན་གྱི་ཞོལ་རྡོ་རིང་གྲགས་ཅན་དེ་ལ་འཁྲུལ་བ་ཡོད་ཅིང་། རྡོ་རིང་དེའི་སྟེང་དུ་ ཕྱི་ལོ་ ༧༦༣ ལོར་བོད་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གོང་མའི་རྒྱལ་ས་ཁྲང་ཨན་༼ Changan ༽བཟུང་བའི་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁ་ཆེན་པོ་གཞན་དེའི་ལོ་རྒྱུས་འཁོད་ཡོད་པ་རེད།

༡༩༡༤ ལོའི་སིམ་ལའི་ཆིངས་ཡིག།

རང་བཙན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པའི་ངོས་ནས། བོད་ཀྱིས་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་དཔེར་ན། ༡༦༨༡ ལོར་བུ་ཤེར་དང་། ༡༦༨༣ དང་ ༡༨༤༢ ལོར་ལ་དྭགས། ༡༨༥༦ ལོར་བལ་ཡུལ་སོགས་དང་ལྷན་དུ་ཆིངས་ཡིག་བཀོད་ཡོད། བོད་ཀྱིས་དབྱིན་ཇིའི་གཞུང་དང་ལྷན་ ༡༩༡༤ ལོའི་སིམ་ལའི་ཆིངས་ཡིག་བར་དུ་གྲོས་མཐུན་དང་ཆིངས་ཡིག་མང་པོར་མིང་རྟགས་བཀོད་ཡོད་ཅིང་། སིམ་ལཱ་ཆིངས་ཡིག་ནང་རྒྱ་གར་གྱི་དབྱིན་གཞུང་དང་བོད་གཞུང་གིས་རང་གི་ཐུན་མོང་ས་མཚམས་ཐད་མོས་མཐུན་བྱས་ཡོད། དེང་སང་གི་རྒྱ་གར་གྱིས་ རང་གི་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ས་མཚམས་སུ་བཞེད་པའི་མཚམས་དེ་ཡང་། རྒྱ་ནག་གིས་མིན་པར་བོད་ཀྱིས་མིང་རྟགས་བཀོད་པའི་ཆིངས་ཡིག་འདི་ལ་གཞི་བྱས་ཡོད།


ཁག་བཞི་པ་གཟིགས།